Witold Sadowski, Le texte en dialogue avec son genre. Les litanies de Laforgue, „Poétique” 179 (2016).
Przedmiotem artykułu jest szczególny wiersz Jules Laforgue’a, choć w zasadzie powinno się mówić o dwóch wierszach. Dysponujemy bowiem dwoma istotnie różniącymi się wersjami utworu. Pierwsza pt. Les Litanies de mon triste coeur zachowała się w rękopisie z 15 listopada 1880 roku; druga pt. Complainte-litanies de mon Sacré-Coeur, napisana w roku 1881, została w pewien sposób zatwierdzona przez autora, ponieważ to ona właśnie weszła do tomiku Les Complaintes z roku 1885.
Obie te odmiany po dziś dzień funkcjonują w odbiorze czytelniczym, prawdopodobnie ze względu na głęboką rozbieżność między nimi, obejmującą mniej więcej połowę tekstu. Tak daleko posunięte różnice, dotyczące wszelako jednego wiersza, którego ciągłość jest oczywista (pomimo zachodzących zmian), daje okazję, by przyjrzeć się relacji kształtującej się pomiędzy tekstem utworu literackiego a gatunkiem, jaki ten jeden tekst na dwa różne sposoby stara się podejmować. Rozmaite wersje tego samego wiersza nie tylko bowiem stanowią kolejne redakcje werbalnej warstwy utworu, ale są w równej mierze konkurencyjnymi sposobami zredagowania relacji między dziełem a jego podstawą gatunkową. Im bardziej odbiegają się od siebie jego zewnętrzne warianty, tym wyraźniej widoczny się staje reaktywny potencjał udzielającego im głosu gatunku. (…)